Tarımda Kullanılan Yaygın Pestisit Türleri

Pestisitler, tarımda zararlı organizmaları kontrol altına almak, ürün verimliliğini artırmak ve ürün kalitesini korumak için kullanılan kimyasal maddelerdir. Bu maddeler, hedef organizmalara göre sınıflandırılır ve çeşitli etki mekanizmalarına sahiptir. Tarımda kullanılan yaygın pestisit türleri şunlardır:

İnsektisitler

Böcekleri öldürmek veya uzaklaştırmak için kullanılan pestisitlerdir. Bu grupta yer alan yaygın insektisitler şunlardır:

• Organofosfatlar: Sinir sistemini etkileyerek böcekleri öldürürler.¹ Malathion, tarımda yaygın olarak kullanılan bir organofosfattır ve yaprak bitleri, kabuklu bitler ve tırtıllar gibi birçok böceği kontrol etmek için kullanılır.¹ Ancak, organofosfatlar insan sağlığı için de risk oluşturabilir ve sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.² Maruziyet belirtileri arasında baş ağrısı, baş dönmesi, halsizlik, ishal, mide bulantısı ve kusma, salya artışı, gözlerde sulanma ve göz bebeklerinde küçülme yer alır.² Ciddi durumlarda nöbetler, yavaş nabız, solunum güçlüğü ve koma görülebilir.² Uzun süreli maruziyet, sinir sistemi problemlerine, zihin bulanıklığına, anksiyeteye, hafıza kaybına, iştahsızlığa, oryantasyon bozukluğuna, depresyona ve kişilik değişikliklerine neden olabilir.²
• Piretrinler ve Pirethroidler: Doğal piretrinlerden elde edilen veya sentetik olarak üretilen insektisitlerdir. Sinir sistemini etkileyerek böcekleri felç ederler.³ Permethrin, yaygın olarak kullanılan bir pirethroiddir ve bitkilerde, evcil hayvanlarda ve insanlarda pire, kene, bit ve diğer böcekleri kontrol etmek için kullanılır.¹ Piretrinler ve pirethroidler genellikle insanlar için düşük toksisiteye sahiptir, ancak yüksek dozlarda maruz kalma baş dönmesi, baş ağrısı, mide bulantısı, kas seğirmesi, enerji azalması, bilinç değişiklikleri, kasılmalar ve bilinç kaybına neden olabilir.⁴ Piretrinlere maruz kalma astım semptomlarıyla ilişkili semptomlara neden olabilir, ancak araştırmalar piretrinlere maruz kalma ile astım veya alerji gelişimi arasında bir bağlantı bulamamıştır.⁵
• Karbamatlar: Böceklerin sinir sistemini etkileyerek öldürürler.⁶ Karbamatlar, organofosfatlara benzer şekilde etki gösterir, ancak etkileri genellikle daha kısa sürer.⁶ Karbamat zehirlenmesinin belirtileri arasında aşırı tükürük salgılama, artan idrara çıkma, ishal, mide bulantısı ve kusma, küçük göz bebekleri, terleme, kas titremeleri, hafıza kaybı, zihin bulanıklığı ve anksiyete yer alır.⁷
• Neonikotinoidler: Nikotin benzeri etkiye sahip insektisitlerdir. Böceklerin sinir sistemini hedef alarak etki gösterirler.⁸ Imidacloprid, thiacloprid, thiamethoxam ve clothianidin, tarımda yaygın olarak kullanılan neonikotinoidlerdir ve çeşitli böcekleri kontrol etmek için kullanılırlar.⁹ Neonikotinoidler, özellikle arılar ve diğer tozlayıcılar için toksik oldukları bilinmektedir.¹⁰ Son çalışmalar, yaygın olarak kullanılan neonikotinoidlerin insanlar için de toksik olabileceğini ve özellikle çocuklar için zararlı olabileceğini göstermiştir.¹⁰

Herbisitler

İstenmeyen bitkileri veya yabani otları kontrol etmek için kullanılan pestisitlerdir. Yaygın herbisitler şunlardır:

• Glifosat: Geniş yapraklı yabani otları ve otları kontrol etmek için kullanılan sistemik bir herbisittir.¹¹ Bitkilerde protein sentezini engelleyerek etki gösterir.¹² Glifosat, dünyada en yaygın kullanılan herbisitlerden biridir ve özellikle genetiği değiştirilmiş glifosata dirençli ürünlerde kullanılır.¹² Glifosatın insan sağlığına etkileri tartışmalıdır, ancak bazı çalışmalar glifosat maruziyeti ile kanser riski arasında bir bağlantı olduğunu öne sürmüştür.¹³
• 2,4-D: Geniş yapraklı yabani otları kontrol etmek için kullanılan bir herbisittir.¹⁴ 2,4-D, cilt ve mukoza zarlarını tahriş edebilir, kusma, baş ağrısı, ishal, zihin bulanıklığı ve agresif davranışlara neden olabilir.¹⁴ Mesleki olarak maruz kalan kişilerde kas güçsüzlüğüne neden olabilir.¹⁴
• Atrazin: Mısır ve sorgum gibi tahıl ürünlerinde yabani otları kontrol etmek için kullanılan bir herbisittir.¹⁴ Atrazin, cilt, gözler ve solunum yollarını tahriş edebilir, karın ağrısı, ishal ve kusmaya neden olabilir.¹⁴
• Metolachlor: Çeşitli geniş yapraklı yabani otları ve otları kontrol etmek için kullanılan bir herbisittir.¹⁴ Cilt ve gözleri tahriş edebilir.¹⁴
• Propanil: Pirinç, buğday ve diğer tahıl ürünlerinde yabani otları kontrol etmek için kullanılan bir herbisittir.¹⁴ Cilt, gözler ve solunum yollarını tahriş edebilir.¹⁴

Fungisitler

Mantar hastalıklarını önlemek veya tedavi etmek için kullanılan pestisitlerdir. Tarımda kullanılan yaygın fungisitler şunlardır:

• Bakır Bileşikleri: Bakır sülfat ve bakır oksit gibi bakır içeren fungisitler, çeşitli mantar hastalıklarına karşı etkilidir.¹⁵ Bakır bileşikleri, bitkilerde mantar enfeksiyonlarını önlemek ve tedavi etmek için uzun yıllardır kullanılmaktadır.
• Triazoller: Bitkilerde sistemik olarak hareket eden ve mantar enfeksiyonlarını önleyen fungisitlerdir.¹⁵ Triazoller, geniş bir etki yelpazesine sahiptir ve birçok farklı mantar türüne karşı etkilidir.
• Tiokarbamatlar: Mantarların büyümesini engelleyen fungisitlerdir.¹⁵ Tiokarbamatlar, özellikle toprak kaynaklı mantar hastalıklarına karşı etkilidir.

Bakterisitler

Bitkilerde bakteriyel hastalıkları önlemek veya tedavi etmek için kullanılan pestisitlerdir. Yaygın bakterisitler şunlardır:

• Alkol: Bazı bakterilere karşı etkilidir.¹⁵ Alkol, dezenfektan olarak kullanılabilir ve bazı bakteriyel hastalıkların yayılmasını önlemeye yardımcı olabilir.
• Klor Bileşikleri: Bakterileri öldürmek için kullanılan güçlü dezenfektanlardır.¹⁵ Klor bileşikleri, su arıtma tesislerinde ve yüzme havuzlarında yaygın olarak kullanılır.
• Formaldehit: Bakterileri öldürmek için kullanılan bir kimyasaldır.¹⁵ Formaldehit, dezenfektan ve koruyucu olarak kullanılabilir, ancak insan sağlığı için de risk oluşturabilir.

Diğer Pestisit Türleri

• Büyüme Düzenleyiciler: Bitkilerin büyümesini ve gelişmesini düzenlemek için kullanılan kimyasallardır.¹⁶ Büyüme düzenleyiciler, meyve olgunlaşmasını hızlandırmak, çiçeklenmeyi teşvik etmek veya bitki boyunu kontrol etmek gibi amaçlarla kullanılabilir.
• Bitki Yaprak Dökücüler: Bitkilerin yapraklarını dökmesini sağlayan kimyasallardır.¹⁶ Bitki yaprak dökücüler, hasat öncesi yaprak dökümünü kolaylaştırmak veya pamuk gibi bazı ürünlerde lif kalitesini artırmak için kullanılabilir.
• Yüzey Dezenfektanları: Yüzeylerdeki mikroorganizmaları öldürmek için kullanılan kimyasallardır.¹⁶ Yüzey dezenfektanları, tarım ekipmanlarını, seraları ve diğer yüzeyleri dezenfekte etmek için kullanılabilir.
• Rodenisitler: Kemirgenleri kontrol etmek için kullanılır.¹⁶ Rodenisitler, fareler ve sıçanlar gibi kemirgenlerin neden olduğu zararları önlemek için kullanılır.
• Algisitler: Algleri kontrol etmek için kullanılır.¹⁶ Algisitler, sulama kanallarında, göletlerde ve diğer su kaynaklarında alglerin büyümesini kontrol etmek için kullanılır.
• Nematisitler: Nematodları kontrol etmek için kullanılır.¹⁷ Nematisitler, bitki köklerine zarar veren nematodları kontrol etmek için kullanılır.

Pestisitlerin Vücutta Birikimi ve Uzun Vadeli Etkileri

Pestisitler, insan vücuduna deri yoluyla, solunum yoluyla veya sindirim yoluyla girebilir.¹⁸ Pestisitlerin vücutta birikme şekli, pestisitin kimyasal yapısına, maruziyet yoluna ve kişinin yaşına ve sağlık durumuna gibi faktörlere bağlıdır.

Yaşlandıkça, vücudun pestisitleri emme olasılığı artar.¹⁹ Bunun nedeni, yaşlandıkça cildin dış katmanlarının incelmesi ve pestisitlerin cilde daha kolay nüfuz edebilmesidir.¹⁹ Ayrıca, yaşlı yetişkinlerde kan akışının azalması ve karaciğer ile böbrek boyutlarında küçülme, pestisitlerin vücuttan atılmasını yavaşlatabilir.¹⁹ Pestisitler vücutta yağda depolanabilir ve zamanla birikerek uzun vadeli sağlık sorunlarına yol açabilir.²⁰ Pestisitlerin uzun vadeli etkileri arasında kanser, doğum kusurları, üreme sorunları, bağışıklık sistemi bozuklukları, nörolojik ve gelişimsel toksisite ve endokrin sistemin bozulması yer alır.²⁰

Alternatif Tarım Yöntemleri ve Faydaları

Pestisit kullanımının insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle, alternatif tarım yöntemlerine olan ilgi artmaktadır. Organik tarım, sentetik pestisitler, herbisitler ve gübreler kullanılmadan yapılan bir tarım yöntemidir.²¹ Organik tarımın insan sağlığına faydaları şunlardır:

• Pestisitlere Maruziyetin Azaltılması: Organik tarım, pestisitlere maruziyeti azaltarak çiftlik çalışanlarının, ailelerinin ve tüketicilerin sağlığını korur.²¹
• Daha Yüksek Besin Değeri: Organik olarak yetiştirilen ürünler, geleneksel olarak yetiştirilen ürünlere göre daha fazla vitamin, mineral ve antioksidan içerebilir.²²
• Daha Az Bakteri ve Antibiyotik Maruziyeti: Organik olarak yetiştirilen hayvanlardan elde edilen et ve süt ürünleri, geleneksel olarak yetiştirilen hayvanlardan elde edilen ürünlere göre daha az bakteri ve antibiyotik içerir.²²

Organik tarımın yanı sıra, sürdürülebilir tarım gibi diğer alternatif tarım yöntemleri de insan sağlığına fayda sağlayabilir. Sürdürülebilir tarım, toprak sağlığını iyileştirerek, su kaynaklarını koruyarak ve biyoçeşitliliği destekleyerek daha sağlıklı gıdaların üretilmesine yardımcı olur.²³

Sonuç

Tarımda kullanılan pestisitler, ürün verimliliğini artırmak ve ürün kalitesini korumak için önemli bir rol oynar. Ancak, pestisitlerin insan sağlığı ve çevre üzerinde olumsuz etkileri de vardır. Bu nedenle, pestisit kullanımını azaltmak ve daha güvenli alternatifler bulmak önemlidir. Organik tarım ve sürdürülebilir tarım gibi alternatif tarım yöntemleri, daha sağlıklı gıdaların üretilmesine ve pestisitlerin olumsuz etkilerinin azaltılmasına yardımcı olabilir.

Alıntılanan Çalışmalar

1. Insecticides | US EPA, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://www.epa.gov/caddis/insecticides

2. Fallon Nevada: FAQs: Organophosphates - CDC Archive, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://archive.cdc.gov/www_cdc_gov/nceh/clusters/fallon/organophosfaq.htm

3. Pesticides 101 | Pesticide Action & Agroecology Network (PAN), erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://www.panna.org/resources/pesticides-101/

4. Pyrethrins and Pyrethroids | ToxFAQs™ | ATSDR - CDC, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://wwwn.cdc.gov/TSP/ToxFAQs/ToxFAQsDetails.aspx?faqid=786&toxid=153

5. Pyrethrins General Fact Sheet - National Pesticide Information Center, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://npic.orst.edu/factsheets/pyrethrins.html